Το έργο αυτό του Blaise Cendrars δημοσιεύεται στα 1913, ένα χρόνο πριν ο Guillaume Apollinaire δημοσιεύει το πρώτο του οπτικό ποίημα, το "Lettre-Océan".
Η Πρόζα αποτελεί ένα μακροσκελές ποίημα με περιστασιακή στίξη και στίχο άλλοτε ελεύθερο άλλοτε με ομοιοκαταληξία. Το λογοτεχνικό έργο συνοδεύουν ζωγραφιές της Sonia Delaunay, δίνοντας την εντύπωση διαλόγου μεταξύ ποίησης και ζωγραφικής.
Αρχικά, τυπώθηκε σε ένα φύλλο ύψους 2 μέτρων, χωρισμένο κάθετα στα δύο: όπως φαίνεται και στις εικόνες, στα αριστερά τοποθετούνται οι πολύχρωμες και αφηρημένες ζωγραφιές και στα δεξιά οι πολύχρωμοι στίχοι. Ο συνδυασμός του κειμένου και των εικόνων συμβάλλει στην ύπαρξη χρονικής ταυτοσημίας σε ό,τι αφορά τη σύλληψη του έργου: το βλέμμα εντυπωσιασμένο τρέχει πάνω-κάτω στη σύνθεση, μην ξέροντας αρχικά που να εστιάσει, από που να ξεκινήσει την "ανάγνωση". Αυτό ακριβώς δεν συμβαίνει στο θεατή ενός ζωγραφικού πίνακα και -εν γένει- μιας οποιασδήποτε εικαστικής σύνθεσης; Το μάτι πρώτα συλλαμβάνει το "όλον" κι ύστερα αναζητά το "μέρος", το"κλειδί" της εξερεύνησης. Με άλλα λόγια, στο εν λόγω έργο, ο αναγνώστης καλείται αρχικά να δει το δημιούργημα στην ολότητά του, με μια ματιά και, στη συνέχεια, να "αποκωδικοποιήσει" το κείμενο συσχετίζοντάς το με τις εικόνες.
Σε ό,τι αφορά το ποίημα, στο οποίο ο Cendrars αναφέρεται σε ένα ταξίδι με τρένο από τη Μόσχα (J'étais à Moscou : Ήμουν στη Μόσχα) στο Παρίσι (Paris / Ville de la Tour unique du grand Gibet et de la Roue : Παρίσι / Πόλη του μοναδικού Πύργου της μεγάλης Αγχόνης και της Ρόδας), είναι γεμάτο από λογοπαίγνια: επαναλήψεις λέξεων που έχουν άμεση σχέση με το θέμα του ποιήματος ή λέξεις από τις οποίες παράγονται άλλες, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο ηχητικό αποτέλεσμα.
Je suis en route
J'ai toujours été en route
Je suis en route avec la petite Jehanne de France
Le train fait un saut périlleux et retombe sur toutes ses roues
Le train retombe sur ses roues
Le train retombe toujours sur toutes ses roues
(Είμαι καθ' οδόν
Ήμουν πάντα καθ' οδόν
Είμαι καθ' οδόν με τη μικρή Ιωάννα της Γαλλίας
Το τρένο κάνει ένα επικίνδυνο πηδηματάκι και ξαναπέφτει σ' όλες του τις ρόδες
Το τρένο ξαναπέφτει στις ρόδες του
Το τρένο πάντα ξαναπέφτει σ' όλες του τις ρόδες
-δική μου μετάφραση)
Jeanne Jeannette Ninette nini ninon nicho
Mimi mamour ma poupoulou mon Pérou
Dodo dondon
Carotte ma crotte
Chouchou p'tit-coeur
Cocotte
Chérie p'tite chèvre
Mon p'tit péché mignon
Concon
Coucou
Elle dort.
(Στο συγκεκριμένο απόσπασμα δεν έχει νόημα να παραθέσω τη μετάφραση, μιας και το ζητούμενο εδώ είναι το ηχητικό αποτέλεσμα· αν μεταφραστούν οι στίχοι χάνεται παντελώς.)
Στο ποίημα εντοπίζουμε, επίσης, κάποιες ονοματοποιίες (γραπτή "αναπαράσταση" ήχων, συνήθως της καθημερινότητας, κάτι που χρησιμοποιείται πολύ από τους ποιητές της avant-garde), ενώ δεν λείπουν οι αναφορές στην τεχνολογία και την ταχύτητα.
Le broun-roun-roun des roues
(Το μπρουν-ρουν-ρουν των ροδών)
Αυτό το έργο των Cendrars και Delaunay αποκαλύπτει και συγκεντρώνει κάποιες από τις αναζητήσεις της λογοτεχνικής "πρωτοπορίας" της εποχής, που αφορούν από τη μία την ποιητική μορφή και τη στιχοποιία και, από την άλλη, την ένωση της ποίησης με τη ζωγραφική, καθώς επίσης, την ίδια την ποιητική δημιουργία στο πλαίσιο της εποχής των τεχνολογικών επιτευγμάτων.
Ο τότε σύγχρονος τρόπος ζωής και η ιδέα του "καθημερινού" αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ποίησης, κάτι το οποίο παρατηρείται στην ένταξη καθημερινών λέξεων/εκφράσεων, "μη ποιητικών" στους κόλπους του ποιήματος. Τέτοιου είδους λέξεις/εκφράσεις που παραπέμπουν σε πολλές πτυχές της ζωής και της καθημερινότητας (θόρυβοι, ταξίδια, ανακαλύψεις κ.τ.λ.) ενσωματώνονται στο λογοτεχνικό έργο και γίνονται εν τέλει ποιητικές.
Blaise Cendrars
Οι στίχοι του ποιήματος που παρατίθενται εδώ αντιγράφηκαν από:
Blaise Cendrars, Du monde entier, Poésies complètes 1912-1924, préface de P. Morand, Gallimard 2004.
Χαρά Ναούμ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου